Supaya lebih mudah membedakan antara guru gatra, guru wilangan lan guru lagu dari tembang-tembang tadi, maka setiap metrum ditata di dalam sebuah tabel seperti di bawah ini:
Metrum | ||||||||||||
Tembang cilik / Sekar alit | ||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Dhandhanggula | 10i | 10a | 8é | 7u | 9i | 7a | 6u | 8a | 12i | 7a | ||
Maskumambang | 12i | 6a | 8i | 8a | ||||||||
Sinom | 8a | 8i | 8a | 8i | 7i | 8u | 7a | 8i | 12a | |||
Kinanthi | 8u | 8i | 8a | 8i | 8a | 8i | ||||||
Asmarandana | 8i | 8i | 8é | 8a | 7a | 8u | 8a | |||||
Durma | 12a | 7i | 6a | 7a | 8i | 5a | 7i | |||||
Pangkur | 8a | 11i | 8u | 7a | 12u | 8a | 8i | |||||
Mijil | 10i | 6o | 10é | 10i | 6i | 6u | ||||||
Pocung | 12u | 6a | 8i | 12a | ||||||||
Tembang tengahan / Sekar madya | ||||||||||||
Jurudhemung | 8a | 8u | 8u | 8a | 8u | 8a | 8u | |||||
Wirangrong | 8i | 8o | 10u | 6i | 7a | 8a | ||||||
Balabak | 12a | 3é | 12a | 3é | 12u | 3é | ||||||
Gambuh | 7u | 10u | 12i | 8u | 8o | |||||||
Megatruh | 12u | 8i | 8u | 8i | 8o | |||||||
Tembang gedhé / Sekar ageng | ||||||||||||
Girisa | 8a | 8a | 8a | 8a | 8a | 8a | 8a | 8a |
Dhandhanggula
Dhandhanggula adalah sebuah metrum yang memiliki watak luwes.Contoh (Serat Jayalengkara):
Bahasa Jawa | Bahasa Indonesia |
Prajêng Medhang Kamulan winarni, | Diceritakan mengenai kerajaan Medhang Kamulan, |
narèndrâdi Sri Jayalengkara, | ketika sang raja agung Sri Jayalengkara |
kang jumeneng nerpatiné, | yang bertahta sebagai raja |
ambek santa budi alus, | memiliki pikiran tenang dan berbudi halus |
nata dibya putus ing niti, | raja utama pandai dalam ilmu politik |
asih ing wadya tantra, | mengasihi para bala tentara |
paramartêng wadu, | sayang terhadap para wanita |
widagdêng mring kasudiran, | teguh terhadap jiwa kepahlawanan |
sida sedya putus ing agal lan alit, | berhasil dalam berkarya secara lahiriah maupun batiniah |
tan kènger ing aksara. | tidak terpengaruh sihir. |
Maskumambang
Gereng-gereng Gathotkaca sru anangisSambaté mlas arsa
Luhnya marawayan mili
Gung tinamêng astanira
Sinom
Pangéran Panggung saksana,Anyangking daluwang mangsi,
Dènira manjing dahana,
Alungguh sajroning geni,
Èca sarwi nenulis,
Ing jero pawaka murub.
Asmaradana
Aja turu soré kaki, Ana Déwa nganglang jagad, Nyangking bokor kencanané, Isine donga tetulak, Sandhang kelawan pangan, Yaiku bagéyanipun, Wong melek sabar narima.Kinanthi
Metrum Kinanthi ini memiliki watak gandrung dan piwulang.Anoman malumpat sampun,
Praptêng witing nagasari,
Mulat mangandhap katingal,
Wanodyâyu kuru aking,
Gelung rusak awor kisma,
Ingkang iga-iga kêksi.
Pangkur
Mingkar mingkuring angkara,Akarana karenan mardi siwi,
Mangka nadyan tuwa pikun,
Yen tan mekani rasa,
Yekti sepi sepa lir asepa samun,
Samangsane pakumpulan,
Gonyak ganyuk nglelingsemi.
Durma
Damarwulan aja ngucireng ngayuda, 12 aBaliya sun anteni, 7 i
Mangsa sun mundura, 6 a
Lah Bisma den prayitna, 7 a
Katiban pusaka mami, 8 i
Mara tibakna, 5 a
Curiganira nuli. 7 i
(Langendriyan)
Mijil
Jalak uren mawurahan sami, 10 iSamadya andon woh, 6 o
Amuwuhi malad wiyadine, 10 e
Ana manuk mamatuk sasari, 10 i
Angsoka sulastri, 6 i
Ruru karya gandrung. 6 u
(Haji Pamasa, Ranggawarsita)
Pucung
Ngelmu iku kelakone kanthi laku --> u
Lekase lawan kas --> a
Tegese kas nyantosani --> i
Setya budya pengekesing dur angkara --> a
Jurudemung
Tuladha iki dijupuk saka Serat Pranacitrani ajeng mring gandhok wétan
wus panggih lan Rara Mendut
alon wijilé kang wuwus
hèh Mendut pamintanira
adhedhasar adol bungkus
wus katur sarta kalilan
déning jeng kyai Tumenggung.
Tuladha iki dijupuk saka Serat Sekar-sekaran anggitan Mangkunegaran IV.
cirining serat iberan
kebo bang sungunya tanggung
saben kepi mirah ingsun
katon pupur lalamatan
kunir pita kasut kayu
wulucumbu Madukara paran margane ketemu
Wirangrong
Tuladha iki dijupuk saka Serat Wulang Rèh anggitan dalem Ingkang Sinuhun Pakubuwana IV.dèn samya marsudêng budi
wiwéka dipunwaspaos
aja-dumèh-dumèh bisa muwus
yèn tan pantes ugi
sanadyan mung sakecap
yèn tan pantes prenahira
Balabak
Tuladha iki dijupuk saka Serat Jaka Lodhang anggitan Ki Ranggawarsita.byar rahina Kèn Rara wus maring sendhang
mamèt wé
turut marga nyambi reramban janganan
antuké
praptêng wisma wusing nyapu atetebah
jogané
Tuladha iki anggitane Ki Padmosukoco.
kabalabak jroning jagad gedhe ana,
yektine
jagad cilik sinorotan surya, kembar
pandhane
soring surya ana gunung gung saguja,
blegere
Gambuh
Sekar gambuh ping catur,Kang cinatur polah kang kalantur,
Tanpa tutur katula tula katali,
Kadaluwarsa katutuh,
Kapatuh pan dadi awon.
Megatruh
Tuladha iki dijupuk saka Babad Tanah Jawi anggitan Ki Yasadipura."sigra milir kang gèthèk sinangga bajul"
"kawan dasa kang njagèni"
"ing ngarsa miwah ing pungkur"
"tanapi ing kanan kéring"
"kang gèthèk lampahnya alon"
Girisa
Metrum ini memiliki watak megah (mrebawani). Metrum ini diambil dari metrum kakawin dengan nama yang sama.Dene utamaning nata, 8 a
Berbudi bawa leksana, 8 a
Lire berbudi mangkana, 8 a
Lila legawa ing driya, 8 a
Agung dennya paring dana, 8 a
Anggeganjar saben dina, 8 a
Lire kang bawa leksana, 8 a
Anetepi pangandika. 8 a
Tidak ada komentar:
Posting Komentar